Դատողություններ Ղարաբաղի և Նախիջևանի հարցի շուրջ, Դ.Դեմիրճյան

Ի՞նչ բան է «Ղարաբաղը»: Սա մի հարց է, որին պետք է պատասխանել: Հասարակ հարց կարելի է համարել, հարցնել և պատասխանել: Երևի Ղարաբաղը գոյություն չուներ` իբրև հարց (ո՛չ՝ պրոբլեմ, այլ հարց, հարցմունք): Այսինքն` մինչև 1918 թիվը: Դա ցարական պետության մեջ գտնվող մի շրջան էր, ուր ապրում էին բնակչության համարյա հարյուր տոկոսը կազմող հայեր: Դա, ըստ տերիտորիալ, էթնիկ փաստի, հայերինն էր: Հարցը հետո` 18 թվին ստեղծվեց: Ո՞վ ստեղծեց:

Բաղնիք՝ պատերազմի արանքներում, Աղասի Այվազյան

Հակոբը վերադարձավ պատերազմի վերջանալուց էլ մի քիչ ուշ՝ 1946-ին։ Սանիտարական գնացքները նրան պտտացրել էին քարուքանդ եղած Եվրոպայում և, վերջապես, մի կերպ կարած-կարկատած տուն հասցրել։ Թոռը իր բացակայության տարիքն ուներ և պապիկին նայում էր որպես նոր աշխարհ եկած ծերուկի։ Ամբողջ օրը հոտոտում էիր իրար, որդին՝ Սիմոնը, իր կաղությունը քայլվածք ոճավորելով, բերեց սեղանին դրեց պատերազմական հաց ու խաղողի չեչի օղի, հայրը՝ մախորկա և խոզի ճարպ, իսկ թոռը՝ Հակոբիկը, տնտղում էր պապի ճամպրուկի անկյունները։ Տան միակ կինը՝ որդու կողակիցը, մեկ դուրսուներս էր անում, մեկ կանգնում էր դռան մեջ և նայում երեք տղամարդու, և կյանքի անվերջանալիությունը ամփոփվում էր այս պահի մեջ։

Զվազելն եղանց և զվարգելն եղջերուաց…

-Էնպե՜ս եմ կարոտել երկրիս ձայների՜ն, ռիթմի՜ն, բույրերի՜ն, որ ինձ համար ուղղակի կյանք են եղել։ Երկիր ասելով՝ հասկանալի է՝ Լոռին։ Ձայնե՜րն իսկապես…Հացի՛ պես… Ոնց որ քաղցածը հացին կարոտած է լինում, ես էդպես՝ էդ քաղցը, էդ պակասը։ Վախենամ, որ արդեն անդարձ է…

Վիլյամ Սարոյան, Սիրո և ժամանակի մասին

Ամեն ինչ մեռնում է, միայն այս կարելի է ճանաչել կյանքում․ ոչինչ դուրս չի մնում մահից, ոչինչ զերծ չի մահից։ Այսպես տղերքը նստում են ու պատմություններ գրում, առաջ են գնում դանդաղ ու հեշտ, ու թող այդպես լինի, ամեն ինչ մեռնում է։ Նրանք լավ դիրք են ընդունում ու գրում մեկի մասին, որն ինչ-որ տեղ սենյակ է մտնում, հանդիպում ուրիշներին և անում մի բան, ցանկացած բան, ցանկացած մեկը: Նրանք վերցնում են բոլոր դափնիները և չեն հիշեցնում մեզ, որ ամեն ինչ մեռնում է․ չեն ասում, որ ամեն ինչ արդեն կիսամեռ վիճակում է: Միգուցե նույնիսկ չգիտեն, ահա թե ինչու եմ ինքս ինձ վտանգի ենթարկում:

Գրիգոր Գուրզադյան

Մտածելու մասին

Մտածելու կարողությունն ինձ համար միշտ եղել է ամենամեծ խնդիրը, խնդիր, որը պետք է դնի ամեն մի դպրոց իր առաջ։ Դպրոցը պետք է պատրաստի մտածելու կարողությունը՝ սկսած երեխա հասակից։ Ինչպե՞ս են սովորեցնում մտածել, ես չգիտեմ․մտածելը առարկա չէ, հնարավոր չէ դասավանդել։

Վիլյամ Սարոյան, Վելվետե շալվարը

Մարդկության մեծամասնությունը, եթե չասենք երբեք, ապա խիստ հազվադեպ է խորհում այն մասին, թե ինչ կարևոր բան է շալվարը: Սովորական մարդը առավոտյան շալվար հագնելիս և երեկոյան այն հանելիս, կամ օրվա որևէ այլ պահի, մի վայրկյան անգամ կանգ չի առնում մտածելու, եթե նույնսիկ այդ մտքերը զվարճանալու համար լինեն միայն, թե ինչ դժբախտ կլիներ ինքը, եթե շալվար չունենար, ինչ խղճուկ տեսք կստանար, եթե ստիպված լիներ մարդկանց առաջ ներկայանալ առանց շալվարի, ինչքան անճոռնի կդառնար նրա շարժուձևը, որքան անհեթեթ՝ յուրաքանչյուր ասած խոսքը, ինչ կատարյալ՝ անուրախ նրա վերաբերմունքը կյանքի նկատմամբ:

Ստեփան Զորյան, Ջրհորի մոտ

«…Էս, ինչ որ պատմում եմ, Ավստրու կողմն էր։ Շաբթից ավելի՝ առավոտ, իրի­կուն, կռվում էինք։ Ցերեկը հանգստանում էինք շոգի պատճառով, առավոտ, իրիկուն՝ կրակում… Մին ավստրացիք էին առաջ գալիս, մին մենք էինք վրա տալի, բայց միշտ էնպես էր ըլում, որ մնում էինք էլի մեր տեղերում, մեր հին դիրքում։

Որտեղ ես ծնվել եմ, այնտեղ մարդիկ բարեկիրթ են, Վիլյամ Սարոյան

Մի առավոտ մտնում եմ գրասենյակ, տեսնեմ՝ մեր հաշվապահ միսիս Հիլպլին վերարկուն հագնում է, գլխարկը դնում, իսկ աչքերից արցունք է հոսում։ Ապրիլ ամիսն էր, և ինչ անենք, որ ես եղած-չեղած՝ մի ինչ-որ գարշելի թաղման բյուրոյում չնչին գրասենյակային աշխատող էի։ Մի՞թե ես չունեի նոր գլխարկ ու նոր կոշիկներ։

Տրուբադուր՝ միկրոֆոնը ձեռքին

Առաջին հայացքից թվում է, թե Շառլ Ազնավուրը էստրադային երգիչ է՝ ամենաբարձր տեսակի: Թեթև երաժշտության ժանրի վարպետ արտիստ: Եվ իրոք, նա երգում է (մի պահ ընդունենք, որ «երգում է») էստրադային ժանրի արտահայտչամիջոցներով, ոչ միայն ձայնա-երաժշտական, այլև ռիթմիկ «թեթև» շարժուձևերի այնպիսի հնարանքներով, որոնք հատուկ են ժամանակակից էստրադային արվեստին:

Ակսել Բակունց, փոքրիկ ֆելիետոն

1915-ին Շուշիի «Փայլակ»  թերթում Ակսել Բակունցը Գորիսի քաղաքագլխի և կառավարիչների դեմ գրում է ֆելիետոն, ինչը նրա ձերբակալության պատճառն է դառնում։ Բանտարկությունից օրեր անց նրան ազատում են կալանավայրից այն պայմանով, որ ուսուցչության մեկնի հեռավոր Լոր գյուղ։

Մաթվեյ Մաթվեիչը

(Մի անհայտ մարդու անհրաժեշտ կենսագրության փորձ)